Ο Αντιπτέραρχος Σπυρίδων Διαμαντόπουλος του Κωνσταντίνου, γεννήθηκε στις 15 Δεκεμβρίου 1914, στα Βρέσθενα της Λακωνίας, ορεινό χωριό 25 χιλιόμετρα Βόρεια της Σπάρτης. Εισήλθε στη Σχολή Αεροπορίας το 1933 και αποφοίτησε Ανθυποσμηναγός με την 3η Σειρά Ικάρων το 1936. Το 1939 προάγετε στο βαθμό του Υποσμηναγού και πολεμά στο Αλβανικό μέτωπο. Συνεχίζει την επιχειρησιακή του δράση στην Αίγυπτο και προάγετε στον βαθμό του Σμηναγού τον Απρίλιο 1942. Τον Φεβρουάριο του 1943 αναλαμβάνει πρώτος Διοικητής της νεοσύστατης 336 Μοίρας, που συγκροτήθηκε στην Almaza της Αιγύπτου, με αεροσκάφη Hawker Hurricane.

Μεταξύ των αποστολών που διακρίθηκε ήταν η συμμετοχή του ως Διοικητής Μοίρας στις επιδρομές εναντίον γερμανικών στόχων στην Κρήτη.

Συμμετείχε σε δύο αποστολές προσβολής στόχων στην μεγαλόνησο. Δυστυχώς στη δεύτερη αποστολή καταρρίφθηκε από αντιαεροπορικά πυρά. Εκτέλεσε αναγκαστική προσγείωση και πιάστηκε αιχμάλωτος από τις Γερμανικές δυνάμεις.

Οι επιδρομές στην Κρήτη

Στο πλαίσιο της επιχείρησης “Θέτις” στις 23 Ιουλίου 1943, πραγματοποιήθηκε επιδρομή εναντίον γερμανικών στόχων στην Κρήτη από ένα αριθμό συμμαχικών Μοιρών, μεταξύ των οποίων συμπεριελήφθησαν οι δύο ελληνικές Μοίρες Δίωξης, με αεροσκάφη Hawker Hurricane. Η 335Μ με 8 αεροπλάνα και επικεφαλής τον μοίραρχο Σμηναγό Γεώργιο Πάγκαλο και η 336Μ με 9 αεροπλάνα, με επικεφαλής τον μοίραρχο Σμηναγό Σπυρίδωνα Διαμαντόπουλο.

Στην αποστολή αυτή απωλέστηκαν συνολικά περί τα 30 αεροσκάφη. Η 335Μ απώλεσε δύο χειριστές, τους Επισμηνίες Μαυρίκιο Λάιτμερ και Βασίλειο Δούκα ενώ η 336Μ άλλους δύο, τον Ανθυποσμηναγό Ελευθέριο Αθανασάκη ο οποίος φονεύθηκε μετά την πτώση του σε συμπλοκή με γερμανική περίπολο και τον Ανθυποσμηναγό Σωτήριο Σκάντζικα, ο οποίος συνελήφθη αιχμάλωτος και στάλθηκε στο στρατόπεδο αιχμαλώτων Stalag Luft III στη Γερμανία, στην πόλη Μπρέσλαου, 85 χιλιόμετρα ανατολικά του Βερολίνου.

Οι επιδρομές επανελήφθησαν τον Νοέμβριο του ’43 και από τις δύο Μοίρες. Στην επιδρομή της 9ης Νοεμβρίου 1943, επλήγη το αεροπλάνο του Διοικητού της 336Μ Σμηναγού Σπυρίδωνα Διαμαντόπουλου, που μετά από αναγκαστική προσγείωση, συνελήφθη και οδηγήθηκε ως αιχμάλωτος πολέμου, στην Γερμανία και μάλιστα στο ίδιο στρατόπεδο που είχε οδηγηθεί λίγους μήνες νωρίτερα ο Σωτήρης Σκάτζικας.

Πρέπει να σημειωθεί ότι η 336Μ το Νοέμβριο του ’43, πλήρωσε βαρύ φόρο αίματος στον πόλεμο κατά του άξονα.  Σε επόμενες αποστολές στην Κρήτη, επλήγησαν αεροσκάφη της 336 Μοίρας με αποτέλεσμα στις 14 Νοεμβρίου 1943 να φονευθούν δύο χειριστές, ο Ανθυποσμηναγός Κωνσταντίνος Ψιλόλιγνος και ο Σμηνίας Δημήτριος Σαρσώνης, ενώ λίγο αργότερα τρεις ακόμη να συλληφθούν αιχμάλωτοι. Πρόκειται για τον  Σμηναγό Ευάγγελο Καρύδης, τον Αρχισμηνία Γεώργιο Τζούβαλη και τον Σμηνία Γεώργιο Μαδεμλή.

Ο Σμηναγός Σπύρος Διαμαντόπουλος, αμέσως με την άφιξή του στο Stalag Luft III έμαθε ότι στο ίδιο στρατόπεδο ήταν “φιλοξενούμενος” και ο Ανθυποσμηναγός Σωτήρης Σκάτζικας.  

Επίσης ενημερώθηκε ότι υπήρχε σχέδιο και προετοιμασία απόδρασης από το στρατόπεδο. Η συμμετοχή του στην προετοιμασία ήταν αυτονόητη. Όταν έφτασε η ώρα ο Σμηναγός Διαμαντόπουλος κληρώθηκε στην δεύτερη ομάδα εξόδου, η όποια όμως δεν πρόλαβε να αποδράσει.

Πολλά χρόνια αργότερα ο Αντιπτέραρχος (Ι) ε.α. Σπύρος Διαμαντόπουλος περιγράφει τα γεγονότα όπως τα έζησε, στον Υποπτέραρχο (Ι) ε.α. Παναγιώτη-Βαρδή Παπαδάκη.

“Μετά την αιχμαλωσία μου οδηγήθηκα τον Ιανουάριο του 1944 στο Stalag Luft ΙII στη Γερμανία. Όταν έφθασα εκεί ο Σκάντζικας με ενημέρωσε για την σήραγγα της απόδρασης, την οποία κατασκεύαζαν οι  αιχμάλωτοι, που ως επί το πλείστον ανήκαν στη RAF. Σε λίγες μέρες έπιασα κι εγώ δουλεία. Η κατασκευή της σήραγγας ήταν πράγματι ένας άθλος. Ένα απίστευτο κατόρθωμα. Την όλη διαχείριση είχε αναλάβει μία επιτροπή με ειδικές γνώσεις, που συντόνιζε τις υπεύθυνες υποομάδες. Όλοι δούλευαν με μέθοδο, οργάνωση, μυστικότητα και πίστη, όπως συνηθίζεται στους άνδρες της RAF.

Για τη διασπορά του χώματος της εκσκαφής χρησιμοποιούντο αυτοσχέδιες σακούλες κρεμασμένες από τους ώμους και κάτω από τα ρούχα και με μεγάλη προσοχή σκορπούσαμε το χώμα την ώρα των περιπάτων μας στο στρατόπεδο.

Η κατασκευή της σήραγγας με την κωδική ονομασία “Harry” (σημειωτέον, κατασκευάστηκαν άλλες δύο σήραγγες με τα ονόματα “Tom” και “Dick”) κράτησε ένα χρόνο.

Όταν ήρθε η ώρα να χρησιμοποιηθεί, στις 24 Μαρτίου 1944, έγινε κλήρωση μεταξύ των αιχμαλώτων για τη σειρά εξόδου και απόδρασης. Ο  Σκάντζικας ήταν από τους πρώτους “τυχερούς” και χαιρόταν. Εγώ κληρώθηκα με τη δεύτερη σειρά. Είπα στον Σκάντζικα να αλλάξουμε σειρά. Μου απάντησε “Αυτό δεν γίνεται κύριε Μοίραρχε, εγώ θα φθάσω πριν από σας στην πατρίδα”.

Δεν έφθασε όμως ποτέ ο εικοσάχρονος ενθουσιώδης πιλότος της 336Μ. Οι Γερμανοί με τη βοήθεια γυμνασμένων λυκόσκυλων, ανακάλυψαν τις πρώτες πρωινές ώρες της 25ης Μαρτίου 1944 την απόδραση. Από τους 76 συνολικά που κατόρθωσαν να δραπετεύσουν μόνο 3 έφθασαν στην Αγγλία, 23 συνελήφθηκαν σε διάφορα μέρη και οδηγήθηκαν πίσω σε στρατόπεδο ενώ 50 εξετελέσθησαν δια τουφεκισμού εκ των όπισθεν”.

Η ιστορία της απόδρασης έγινε γνωστή στο ευρύτερο κοινό αργότερα την δεκαετία του ’60, όταν αποτυπώθηκε δραματοποιημένη στο κινηματογράφο με την ταινία “The Great Escape” που προβλήθηκε και στις ελληνικές αίθουσες το 1963 με τίτλο “Η Μεγάλη Απόδραση”.

Η ταινία με σκηνοθέτη τον John Sturges και μια πλειάδα γνωστών ηθοποιών όπως οι Steve McQueen, James Garner, Richard Attenborough, Charles Bronson, Donald Pleasence, James Coburn προέβαλε με άψογο τρόπο την προετοιμασία και την τελική ενέργεια της απόδρασης που έλαβε χώρα την νύκτα της 24ης Μαρτίου 1944.

Κατά σύμπτωση ο πρωταγωνιστή της ταινίας Steve McQueen γεννήθηκε στις 24 Μαρτίου του 1930.

Από ελληνικής πλευράς η ταινία έγινε αποδεκτή όχι μόνον ως μία επική περιπέτεια που μαγνητίζει τον θεατή, αλλά κυρίως ως μία συγκινησιακή περίπτωση, αφού στην οργανωθείσα αυτή μεγάλη απόδραση συμμετείχαν ανάμεσα στους συμμάχους αιχμαλώτους και Έλληνες της Πολεμικής Αεροπορίας μας, ο Σμηναγός Σπύρος Διαμαντόπουλος, και ο Ανθυποσμηναγός Σωτήρης Σκάντζικας.

Ο επίλογος της τραγωδίας αυτής, όπως την διατύπωσε ο Αντιπτέραρχος Σπύρος Διαμαντόπουλος, σε σχετικό δημοσίευμα στην “Ηχώ των Αιθέρων” γράφτηκε τον Νοέμβριο του 1947 στο Αμβούργο, όταν ύστερα από έρευνες δύο ετών, με την απόφαση του Δικαστηρίου Εγκλημάτων Πολέμου, καταδίκασε σε θάνατο 14 Γερμανούς που έκκρινε ότι ήταν υπαίτιοι της δολοφονίας των πενήντα αιχμαλώτων της Μεγάλης Απόδρασης.

Ο Σμηναγός Σπύρος Διαμαντόπουλος απελευθερώθηκε αργότερα με τη λήξη του πολέμου. Με την επιστροφή του στην πατρίδα, συνέχισε τη σταδιοδρομία του στην Πολεμική Αεροπορία. 

Εκφράζουμε τις θερμές ευχρηστίες μας στον Υποπτέραρχο (Ι) ε.α. Παναγιώτη-Βαρδή Παπαδάκη όπως και στον Γενικό Γραμματέα του Πανελληνίου Συλλόγου Βετεράνων Αεροπορίας, Γιάγκο Βουτσινά, για τις πολύτιμες πληροφορίες και το φωτογραφικό υλικό που προσέφεραν.